Suốt chiều dài văn hiến của dân tộc, truyền thống hiếu học, khoa bảng đã được các thế hệ thắp sáng, trao truyền, gìn giữ, tạo nên bản sắc văn hóa, con người Hà Tĩnh. “Đất học” Hồng Lam nổi danh cả nước với nguồn mạch âm thầm mà mãnh liệt.
6 người con đều học hành, đỗ đạt, cùng theo đuổi nghề "vun chữ, dạy người" đó là niềm tự hào lớn nhất của vợ chồng ông Nguyễn Văn Hạnh và bà Nguyễn Thị Lan ở tổ dân phố Thắng Lợi, phường Kỳ Phương (TX Kỳ Anh, Hà Tĩnh).
Trong số 183 khoa thi mà nhà nước phong kiến đã mở thì 90 khoa có người Hà Tĩnh đỗ đại khoa. Đến nay, truyền thống hiếu học của Hà Tĩnh vẫn được giữ vững, vun dày.
Gia đình ông Nguyễn Viết Luân (SN 1944), ở tổ dân phố (TDP) 5, thị trấn Nghèn (Can Lộc, Hà Tĩnh) nổi tiếng là gia đình hiếu học khi có 3 thành viên là tiến sỹ và 4 thạc sỹ, các con cháu đều thành đạt.
Với khẩu hiệu “sản xuất là khóa, văn hóa là chìa”, xã Cẩm Bình (Cẩm Xuyên - Hà Tĩnh) đã nỗ lực vượt qua khó khăn, “thắp lửa” ngọn đèn làng học, trở thành địa phương dẫn đầu cả nước về phong trào giáo dục cả trong thời chiến lẫn thời bình.
Dưới bầu trời cuối hạ trong xanh, tôi đứng trên triền đê La Giang, bên này là bến Tam Soa, bên kia là làng khoa bảng Đông Thái (xã Tùng Ảnh, Đức Thọ, Hà Tĩnh), lòng không thôi tự hỏi: Ai là người đã kiến tạo nên miền đất học nổi danh nước Việt bao đời này?
Gia đình hạnh phúc, các thành viên luôn biết yêu thương, chia sẻ với nhau - đó chính là điểm tựa để vợ chồng anh Trần Đức Thiện (SN 1973) và chị Lê Thúy Đào (SN 1975) ở TDP 2, thị trấn Đức Thọ, huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh) nuôi dạy các con chăm ngoan, học giỏi.
Những tiết học vốn dĩ khô khan đã trở nên sinh động, kết nối rộng hơn với thế giới, học đã thực sự đi đôi với hành… đang ngày càng nhiều ở các trường học tại Hà Tĩnh. Những giáo viên tiên phong khai thác giá trị của cuộc cách mạng 4.0 đã và đang mang đến những giờ học lý thú cho học sinh…
Nổi tiếng là miền đất hiếu học, người Hà Tĩnh luôn miệt mài ghi những dấu ấn mới trên con đường khoa cử. Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm nay càng khơi dậy những tố chất tốt đẹp của con người nơi đây, để trong khó khăn, hoa vẫn nở trên “cánh đồng” chữ nghĩa…
Xứ Nghệ nói chung, Hà Tĩnh nói riêng từ xưa đến nay vẫn được ca ngợi là một vùng đất học. Hiếu học, coi trọng khoa bảng, từ đời này sang đời khác, vùng đất này đã hình thành nên một mẫu người điển hình: ông đồ Nghệ...
Bên dòng sông Đông êm đềm (thuộc địa phận phường Thạch Linh - TP Hà Tĩnh ngày nay) có một ngôi làng nghèo mà người xưa vẫn quen gọi là làng Bia (nay là Nhật Tân). Dân làng Bia bao đời nhọc nhằn, nghèo khó nhưng tinh thần hiếu học ít nơi sánh kịp. Tiêu biểu cho truyền thống quý báu ấy là dòng họ Lê Đình.
