Theo chân lão nông 72 tuổi ở Hà Tĩnh “săn lộc trời” giữa đêm đông

Bài & Ảnh: Thu Phương - Văn Đức • 05:20 26/12/2020

Lão nông Nguyễn Duy Thái (SN 1948, ở thôn 9, xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh) cũng như nhiều người dân địa phương không ai biết rõ nghề "săn" rươi có từ khi nào nhưng tất cả đều rõ tuổi thơ của họ đã gắn bó với con rươi. Con cái, cháu chắt ông Thái đều lớn lên nhờ những vại rươi muối của bà, của mẹ.

Như đã hẹn trước, vào mỗi độ tháng 8 âm lịch, rươi lại “tìm về” với mảnh đất ven sông Lam. Mùa rươi thường kết thúc vào cuối tháng 11 âm lịch. Tuy nhiên, có năm thì đến tháng 12 rươi mới hết hẳn.

Việc thu hoạch rươi phụ thuộc vào sự lên xuống của thủy triều. “Cứ 15 ngày có một con nước, đầu tháng là con nước con, rươi lên tầm 1 đến 5 giờ sáng; cuối tháng là nước rấp, từ 18h đến 23h khai thác là tốt nhất. Tháng 11 âm lịch này, có 2 con nước (mồng 9 và 23). Mồng 9 là nước sinh thì sau đó 2 - 3 ngày là lượng rươi nhiều nhất; tương tự, 23 là nước sinh thì tầm 26, 27 âm lịch rươi sẽ "đua nhau" lên” - ông Thái nhớ như in từng con nước một.

Trước mỗi chuyến “săn” rươi, nhiệm vụ đầu tiên của lão nông 72 tuổi là sạc chiếc đèn thật đầy pin. Bắt con rươi thời điểm đầu hay cuối tháng thì vẫn chủ yếu khi còn đêm tối. Giữa đêm đen mịt mù của trời đông, ánh sáng từ đèn pin không chỉ dẫn đường mà còn mang đến cho ông Thái sự ấm áp, xua tan bớt giá lạnh.

18h, ông Thái ăn cơm trước vợ để kịp ra đồng. Món chả rươi vợ ông làm qua bao năm vẫn giữ nguyên hương vị. Hương vị ấy chính mẹ của ông Thái đã truyền lại cho con dâu. Mùi dậy thơm của hành tăm, vỏ quýt cùng với vị ngọt, béo, bùi của rươi khiến ông nhớ lại những kỷ niệm bên mâm cơm gia đình lúc đấng sinh thành còn sống.

Dụng cụ bắt rươi ngoài đèn pin, xô, rá, vợt thì chủ yếu là các loại lưới vây. Trước vụ thu hoạch, ông Thái đã mua lưới giăng xung quanh chân ruộng. Ông chia sẻ, từ tháng 6 âm lịch đã cày ải ruộng, bỏ phân chuồng rồi cày úp đất lại. Sang tháng 7, ông bừa ruộng cho bằng và các tháng 8, 9 chỉ việc ngồi chờ rươi lên.

Lội bì bõm giữa bùn lầy nên ông Thái phải bọc chiếc điện thoại thật cẩn thận. Vợ con ông gọi hỏi thăm đã đành, có điện thoại ông còn có thể liên lạc thường xuyên với những người bạn đi “săn”. Bởi vậy, hôm nào hễ “lộc” nhiều hay ít, bạn bè ông đều kịp thời đến tận ruộng chia sẻ.

18h30, tư trang đầy đủ, ông Thái bắt đầu rời nhà. Giữa đêm đông giá rét thì bộ áo mưa, chiếc mũ bảo hiểm là vật bất ly thân giúp ông trở nên ấm áp hơn. Được tôi luyện sức khỏe bao năm nên thời tiết giá lạnh này vẫn chưa thể “làm khó” lão nông ngoài 70.

Con đường từ nhà ông Thái ra ruộng rươi tầm 3 km. “Trên con đường quen thuộc này, trước đây, tôi vẫn chạy bộ theo cha đi bắt rươi. Hồi đó, do thiếu thốn nên được con rươi nào mẹ tôi đều để dành muối trong vại, ăn quanh năm. Khi chấm với rau khoai luộc, khi chan với cơm hấp khoai thế là cả nhà ai nấy đều thấy khoái lắm rồi” - ông Thái luôn hoài niệm về những ngày xưa ấy.

Hết 1,5km quốc lộ 1A, rẽ phải khoảng 1km nữa là đến cung đường “vạt khoai”. Bị các đợt lũ lịch sử tháng hồi tháng 10 tàn phá, cùng với mưa nhiều ngày nên đất nhão, đường rất khó đi lại. Dù đã cố giữ tay lái thật chắc, nhưng ông Thái vẫn bị té ngã khi gặp đoạn đường trơn trượt.

Phải mất gần 10 phút đi bộ ông Thái mới ra được ruộng rươi nhà mình. Ruộng không cách quá xa đường, song do bùn nhão, trơn trượt nên ông phải hết sức cẩn thận. Bàn chân vững, ngón chân bấm sâu vào đất, lão nông 72 tuổi vẫn lên xuống nhịp nhàng theo bờ ruộng.

Việc đầu tiên ông làm là bung lưới ngăn dòng nước để “đón” rươi lên. Ngày qua ngày, bờ ruộng được đắp cao thêm để giữ nước, bởi theo kinh nghiệm của người trong nghề cho thấy, nước dâng càng cao thì rươi lên càng nhiều.

Những năm trước, 3 sào ruộng đã mang về cho gia đình ông Thái nguồn lợi khá. Có năm, ông bắt được hơn 1 tạ rươi, thu về gần 40 triệu đồng. Năm nay, tháng 10 âm lịch là thời điểm ông được nhiều rươi nhất, có đợt thu hoạch 18kg. Từ đầu vụ đến nay, ông Thái thu về khoảng nửa tạ, trị giá khoảng hơn 20 triệu đồng.

Ngoài mục đích kinh tế thì điều khiến lão nông vẫn đam mê đi tìm con rươi là bởi được thỏa sức “buôn chuyện". Lúc chờ rươi lên, cả cánh đồng rộn ràng tiếng cười, tiếng nói. Bởi thế mà chuyện ông Công mới bán con bò 35 triệu đồng hay con bà Lan mới mua chiếc Vinfast Fadil đều được mọi người cập nhật. Tình làng nghĩa xóm vì thế cũng bền chặt hơn.

Ngoài những câu chuyện, tấm kẹo cu đơ được gói ghém cẩn thận từ chiều của các “đồng nghiệp” nữ cũng làm ông Thái thêm ấm lòng. Thời gian chờ đợi rươi lên cũng vì thế mà được “rút ngắn”.

Khoảng 45 phút sau, niềm vui xuất hiện, con rươi theo dòng nước nổi lên dần. Con này gọi con kia, càng về sau rươi nổi càng nhiều... Theo dự báo, “chiến lợi phẩm” ở ruộng ông Thái đêm nay không được nhiều như những đêm trước, song cũng đủ khiến lão nông mãn nguyện.

Sau khoảng tiếng rưỡi đồng hồ chờ đợi cũng là lúc ông Thái quyết định phá bờ ruộng để tháo nước. Khi nước chảy hết ra ngoài, con rươi sẽ theo dòng nước nằm lại trong lưới vây. Theo ông Thái, rươi lên là phải bắt kịp thời, bởi chỉ cần để sang hôm sau, nó sẽ vỡ và tan trong nước.

Theo quan sát, mẻ lưới đêm nay "chiến lợi phẩm" không được nhiều cho lắm. Dù ít hơn những đêm trước nhưng từng ấy cũng khiến ông phấn chấn. Lão nông cười hiền: “Ít hay nhiều đều là “lộc” trời cho, được mấy cũng vui cũng quý.

Ông Thái tỏ ra sành sỏi: “Rươi Xuân Hồng có đặc trưng riêng. Nếu như rươi ở vùng ngoài đê Đức Thọ màu hơi bạc, con rươi không được sáng đẹp thì rươi ở đây lại có màu đỏ, sáng đều, trông rất thích mắt. Có lẽ đó là lý do mà thương lái đặc biệt ưa chuộng rươi Xuân Hồng”.

Sau gần 3 tiếng đồng hồ bì bõm lội ruộng, tháo nước, ông Thái thu về khoảng 5kg rươi, được thương lái mua ngay tận ruộng với giá 400 ngàn đồng/kg. Năm nay, giá rươi rẻ hơn so với các năm trước từ 50 - 100 ngàn đồng/kg.

Trở về nhà khi đồng hồ điểm 22h30, ông Thái nhẹ nhàng sắp xếp đồ đạc, vệ sinh cá nhân và nhẩm tính cho con nước tiếp theo. Ở cái tuổi ngoài 70, ông cảm thấy hạnh phúc bởi việc mình đi bắt rươi cũng như phép thử về sự kiên trì trong tính cách, dẻo dai trong sức khỏe - điều mà không phải ai trong lứa tuổi này cũng có.

Dù đêm muộn hay lúc trời rạng sáng thì mỗi khi từ đồng về, vợ ông Thái đã chờ sẵn ở cửa. Tuy là nghề phụ, song bao nhiêu năm qua, con rươi đã giúp ông bà có thêm “của ăn của để”, nuôi 6 người con trưởng thành.