36 năm mang cá lên “non”

Văn Chung - Anh Thùy • 09:35 06/04/2022

Tên tôi là Đặng Thị Lý (SN 1971), trú thôn Ích Mỹ, xã Ích Hậu (Lộc Hà). Tôi đã có 36 năm làm nghề bán cá tại chợ Phố Châu (thị trấn Phố Châu, Hương Sơn). Từ năm 15 tuổi, tôi đã theo mẹ làm nghề bán cá và công việc này theo tôi đến tận bây giờ. Nghề này tuy vất vả, phải thức khuya, dậy sớm mỗi ngày nhưng đã giúp tôi mưu sinh, có đồng ra đồng vào để trang trải cuộc sống, nuôi con cái trưởng thành.

Mỗi ngày, cứ vào khoảng 14h chiều, các đầu mối tại cảng cá Thạch Kim (huyện Lộc Hà) sẽ đến giao cá theo các đơn hàng mà tôi đã đặt từ trước. Ngay sau đó, tôi bắt tay luôn vào việc làm sạch cá để khi nướng lên đảm bảo được độ tươi ngon.

Sau các bước sơ chế cá, tôi sắp cá vào rổ, để ráo nước và cắm một thanh tre vào trong thân cá để khi nướng cá không bị gãy. Mẻ cá hôm nay lái buôn giao cho tôi rất tươi nên phần mang cá còn màu đỏ tươi. Với kinh nghiệm gần 40 năm trong nghề nên tôi rất “chuyên nghiệp” trong việc chọn cá, với những mẻ cá không đạt yêu cầu tôi sẽ từ chối nhận hàng.

Đối với các loại cá như: cá nục, cá thu..., tôi thường cắt thành từng lát chéo dày khoảng 3 cm. Việc cắt cá thành từng miếng như vậy sẽ phù hợp hơn với nhu cầu của người mua và tôi cũng dễ bán được hàng hơn. Sau khi cắt, từng miếng cá được tôi sắp xếp lên vỉ một cách cẩn thận để chuẩn bị nướng.

Trong lúc chờ những rổ cá nục, cá thu vừa sơ chế ráo nước, tôi nhanh tay đi chế biến cá mu. Mẻ cá này vừa được ngư dân xã Thạch Kim đánh bắt nên rất tươi ngon, tôi phải tranh thủ sơ chế để cá không bị ươn.

Mẻ cá mu hôm nay được tôi chia làm 2 phần, một phần tôi xếp lên vỉ để nướng, phần còn lại để ráo nước và sau đó ướp với muối để làm cá mắm. Cá mu vừa rẻ, vừa thơm ngon bổ dưỡng nên rất được khách chọn mua.

Để nướng cá, tôi sử dụng than củi được mua từ chỗ quen biết. Đây là loại than củi được đốt từ gỗ cây bạch đàn và cây keo, loại than này cháy rất đượm và thời gian cháy rất lâu nên rất thích hợp để nướng chín cá, cho ra thành phẩm là những mẻ cá nướng thơm ngon, chín đều.

Khi nướng cá, tôi sử dụng một chiếc kiềng sắt dài 2m, cao khoảng 30 cm để nướng. Để cá được chín đều, thịt bên trong thơm ngọt, đòi hỏi người người làm phải tỉ mẩn, khéo léo trong từng công đoạn. Cá phải được nướng đều tay, than phải đỏ vừa, nếu đượm quá sẽ dễ làm cá bị cháy.

Học nghề nướng cá từ bà ngoại năm 15 tuổi, giờ đây, tôi nhắm mắt cũng có thể nướng được cá chín đúng độ. Cũng nhờ kinh nghiệm được tích lũy hàng chục năm nên “món” cá nướng của tôi luôn được người dân Hương Sơn tìm mua và gọi bằng cái tên thân thương là cá nướng “bà Lý”.

Theo kinh nghiệm của tôi, cá nướng ngon nhất là được nướng trong khoảng 13 - 15 phút. Trong quá trình nướng cá, phần khó nhất là phần đầu cá, phần này phải nướng thật kỹ để tránh việc cá chín không đồng đều. Qua 4 lần trở cá, thành quả của tôi là những mẻ cá chín tới, thơm ngon, vừa ngậy vị béo vốn có của cá, vừa thơm mùi mặn mòi của biển.

Những ngày đông việc nướng cá còn đỡ vất vả, còn mùa hè, việc nướng cá với tôi như một “cực hình”. Dù vậy, đây là nghề của mẹ truyền lại, gắn bó với tôi từ lúc trẻ nên tôi vẫn cố gắng gắn bó. Tôi vẫn thường bảo với các con “thôi thì cố gắng đến khi nào mắt còn tỏ, tay còn chưa run để giữ lấy nghề, để không phụ nghề đã nuôi sống cả gia đình mình suốt ngần ấy thời gian”.

Công việc nướng cá phục vụ bà con miền núi Hương Sơn được tôi duy trì quanh năm, nhưng cao điểm nhất là dịp lễ tết, mỗi ngày tôi phải nướng 3 - 4 tạ cá mới đủ hàng để bán; còn thời điểm này, mỗi ngày tôi nướng khoảng 1,5 - 2 tạ cá các loại. Sau khi nướng xong, tôi xếp cá vào rổ, những rổ cá tươi ngon đã sẵn sàng để sáng sớm mai cùng tôi ngược lên phố núi Hương Sơn, tới tay bà con nơi đây.

Đây là rổ cá nục hoa vừa nướng xong của tôi, cá được nướng hoàn toàn bằng than hoa và không tẩm bất cứ gia vị hay chất phụ gia nào nên giữ được độ thơm ngon, người tiêu dùng rất ưa chuộng loại cá này. Đây được xem là món cá “quốc dân” trong mỗi bữa ăn của bà con miền núi Hương Sơn.

Sau khi nướng và sắp xếp các mẻ cá xong xuôi, tôi ăn tối và nghỉ ngơi. Đến 1h sáng ngày hôm sau, tôi bắt đầu hành trình quen thuộc của mình là vượt gần 60 km từ nhà lên chợ Phố Châu để tiếp tục công việc mưu sinh.

Trước đây, khi chưa có điều kiện, tôi phải chở cá bằng xe đạp ngược lên miền núi bán hàng, sau đó tôi dùng xe máy để di chuyển. Đến năm 2017, khi đã có chút vốn, tôi và 3 người làm nghề bán cá cùng làng đã thuê một chiếc xe tải để thuận tiện cho việc vận chuyển hàng. Những người bạn này đã gắn bó với tôi hơn 15 năm nay và tôi luôn xem họ như tri kỉ của mình.

Sau 2 giờ chạy xe, đến 3h sáng tôi đã có mặt tại chợ Phố Châu. Tôi bắt tay luôn vào việc soạn ra rổ và chuẩn bị các đơn hàng đã đặt từ trước.

Sau khi bày xong cá ra rổ và soạn các đơn hàng thì cũng là lúc mặt trời bắt đầu ló dạng, những vị khách đầu tiên của ngày hôm nay đã bắt đầu ghé “mở hàng” cho tôi. Đây là ông Nguyễn Văn Minh (thị trấn Phố Châu, Hương Sơn), ông ấy là khách quen của tôi hơn 10 năm nay. Hôm nay, ông Minh đến mua cá mắm để về nấu bữa trưa.

Trong 36 năm làm nghề bán cá, tôi luôn chú ý cân đúng cho khách hàng. Đây là cách giúp tôi nhận được sự tin tưởng của khách hàng và nhờ vậy nhiều người đã gắn bó với sạp hàng của tôi từ thuở tôi mới lên “non” buôn bán cho đến tận bây giờ.

Hôm nay, tôi mang lên chợ Phố Châu gần 2 tạ cá các loại để bán. Mới gần 9h sáng, tôi đã bán được một nửa số hàng. Nhìn những rổ cá vơi đi theo từng giờ, tôi rất phấn khởi.

Tranh thủ những lúc vơi khách, tôi sắp xếp, kiểm đếm lại số hàng đã bán được.

Những ngày này, thời tiết bước vào giai đoạn giao mùa nên tôi khá mệt. Việc đeo khẩu trang trong tiết trời oi bức này khiến tôi khá khó chịu, nhưng vì dịch bệnh đang diễn biến phức tạp nên tôi luôn tuân thủ mọi lúc, mọi nơi.

Thức dậy từ lúc 1h sáng và làm việc liên tục nên đến 10h sáng, tôi phải lót dạ bằng một chiếc bánh mì ngọt.

Sau khi ăn xong bữa sáng, tôi xếp số cá còn lại để đi rao bán xung quanh chợ. Tôi vừa cất tiếng rao vừa rảo bước quanh chợ để sớm bán hết số cá còn lại.

Lúc này đã hơn 11h trưa, tôi đã bán hết hàng và bắt đầu kiểm đếm số tiền. Đây là khoảnh khắc thư giãn nhất của tôi sau hơn nửa ngày làm việc. Mỗi ngày, sau khi trừ hết các chi phí, tôi có thể thu lời 300 - 400 nghìn đồng.

Kiểm đếm xong tiền, tôi bắt đầu thu dọn “đồ nghề” để chuẩn bị ra về. Thời tiết ở Hương Sơn hôm nay khá oi bức nên tôi muốn dọn nhanh để được về nhà nghỉ ngơi sớm.

11 giờ 30 phút, chiếc xe tải mà tôi thuê đã quay trở lại. Tôi cùng bạn hàng Đặng Thị Huân, Phan Thị Hạnh và bà Hồ Thị Điều nhanh tay sắp xếp đồ lên xe để trở về nhà. Ai cũng bán hết hàng, tôi rất vui. Hơn 36 năm làm nghề bán cá, tôi luôn nhận được sự tin tưởng, yêu mến của bà con nơi đây. Đó là nguồn động lực giúp tôi luôn vượt qua mọi vất vả để tiếp tục hành trình mang cá lên “non”.