Cuộc đời, sự nghiệp, quan điểm, tài năng của ông đã là chủ đề của hàng nghìn cuốn sách trong suốt hai thế kỷ qua, và có lẽ sẽ còn được nghiên cứu tiếp trong nhiều thế kỷ sau nữa.
Thuở nhỏ, cậu bé ham mê đọc sách, nhưng trình độ học vấn không cao. Pháp văn của ông rất tệ, ông thường bị trêu chọc ở trường vì chất giọng khôi hài. Napoleon chỉ tìm thấy mình khi vào quân đội, sau khi tốt nghiệp Trường Quân sự ở Paris và tìm được vị trí sĩ quan pháo binh. Tới năm 1793, Napoleon đóng vai trò nổi bật trong cuộc đánh bật quân Anh khỏi cảng Toulon và chiếm được thành phố này cho các lực lượng cộng hòa, nhờ đó ông được thăng cấp tướng.
Khi cuộc cách mạng bao trùm nước Pháp, tài năng của Napoleon trên cương vị một người lính lên đến tột đỉnh. Ông từng gây tai tiếng khi dọn sạch các đường phố ở Paris bằng cách bắn đạn chùm vào quân nổi loạn.
Ông đưa quân vào Italy và Ai Cập, nổi bật với một chuỗi những thành công ấn tượng cùng với uy danh về một thiên tài quân sự vô song. Ông trở thành người cai trị nước Pháp năm 1799. Năm 1804, ông tự phong mình làm Hoàng đế và vợ ông, Josephine, lên ngôi Hoàng hậu. Napoleon được tôn sùng khi mới vừa qua độ tuổi hai mươi.
 |
Cuốn hồi ký Napoleon Đại đế. |
Trong bối cảnh những cuốn sách dịch ra tiếng Việt về ông cũng như về thời hậu Cách mạng Pháp ở Việt Nam vẫn chỉ đếm trên đầu ngón tay, ít cả về số lượng lẫn tầm vóc, thì cuốn sách Napoleon Đại đế có thể xem là một hiện tượng bởi tầm vóc, quy mô, tính chất giàu sử liệu đã làm nên giá trị đặc biệt của tác phẩm.
Napoleon Đại đế là hồi ký một tập đầu tiên trong số các hồi ký về Napoleon được viết dựa trên tư liệu từ 33.000 lá thư mới được công bố gần đây của vị danh tướng này, tạo ra một sự chuyển biến toàn diện trong nhận thức của chúng ta về nhân cách và hoài bão của ông: tháo vát toàn tài, quyết đoán, vị tha quá đỗi với kẻ thù và người vợ Josephine không mấy chuẩn mực của mình.
Giống Churchill, ông hiểu được tầm quan trọng chiến lược của việc viết hồi ký, và các tập hồi ký của ông được chép lại trong thời gian bị lưu đày trên đảo St Helena, đã trở thành cuốn sách bán chạy nhất của thế kỷ 19.
Andrew Roberts là sử gia đoạt nhiều giải thưởng sách. Trong quá trình nghiên cứu, ông đã lần theo dấu chân nhân vật của mình, đưa chúng ta tới 53 trong số 60 chiến trường mà Napoleon đã có mặt như Tây Ban Nha, Nga, và dĩ nhiên là cả Waterloo.
Ông khai quật từ đó những tư liệu lưu trữ mới mẻ và có ý nghĩa lịch sử quan trọng; thậm chí ông còn thân chinh một hành trình dài bằng thuyền ra đảo St Helena để gom tư liệu xác thực cho cuốn sách. Roberts có nhãn quan sắc bén về chính trị cũng như lịch sử quân sự, đưa đến cho bạn đọc cuốn tiểu sử xứng với tầm vóc của nó: đồ sộ, sâu sắc qua lối viết đằm thắm của một trong những sử gia lỗi lạc nhất của chúng ta.
Chân dung Napoleon được khắc họa ở đây là một con người dữ dội – không chỉ là một vị chỉ huy mạnh mẽ, tự tin tột bậc mà còn là một nhà thống trị, một tác giả và một người tình bận rộn đến mức đáng ngạc nhiên. “Đối với tôi, chỉ có duy nhất một yêu cầu, đó là thành công,” ông viết vào năm 1805.
Nhưng để đạt được thành công trong lĩnh vực mà Napoleon chọn lựa – tái kiến thiết nước Pháp và chinh phạt thế giới – đòi hỏi những phẩm chất cá nhân mà không có người nào khác cùng độ tuổi với ông sở hữu. Ông không bao giờ dừng lại. Như Roberts cho biết, khi Napoleon di chuyển ở tốc độ cao nhất, người ta đã phải đổ nước vào bánh xe của ông để hạ nhiệt.
Đọc cuốn sách mới này là để hiểu tại sao vị tướng kiệt xuất đảo Corsica này lại có thể chiếm được lòng ngưỡng mộ của thế giới lâu đến vậy. Cuốn sách của Roberts có thể xem là bài bút luận xuất sắc về nghệ thuật quản lý nhà nước và là một sự chiêm nghiệm về chính bản thân lịch sử: một sự bảo vệ cho toàn bộ ý tưởng về “con người vĩ đại” trước cái mà trong phần kết luận Roberts gọi là “những phân tích mang tính quyết định luận về lịch sử”.
Trong suốt cuộc đời, Napoleon đã viết và nói về mình như thể ông đã là con người bất tử.
