Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười (Ảnh: Tư liệu)
Một người lãnh đạo chân tình, cởi mở
Những lần ông về thăm Hà Tĩnh, tôi được ngồi cùng xe với ông; hai ông con cứ nói chuyện với nhau như cha con, như anh em nhưng mang đậm tình đồng chí. Có lần ông hỏi tôi: "Thị xã Hà Tĩnh này đã có quy hoạch chưa?" Tôi trả lời tự nhiên: "Thưa Tổng Bí thư đến giờ vẫn chưa có." "Thế thì làm đi chứ, không cứ xây lên lung tung như người mù đi đường sao được. Bây giờ còn nhỏ bé, nhưng Hà Tĩnh sẽ phát triển lên thành trung tâm cả vùng mà giờ chưa có quy hoạch cho thành phố là quá chậm."
Có lẽ đây không chỉ là tầm nhìn cụ thể về thị xã mà ông muốn nhắn nhủ việc lớn (vì trước đó làm việc với tỉnh đã đề cập đến cảng Vũng Áng và mỏ sắt Thạch Khê), Hà Tĩnh muốn phát triển phải có quy hoạch và từ quy hoạch đó Hà Tĩnh sẽ phát triển lên. Nghe lời ông, Hà Tĩnh đã tiến hành làm quy hoạch cho thị xã Hà Tĩnh và Khu kinh tế Vũng Áng. Hai quy hoạch này sau đó đã được Chính phủ trực tiếp chỉ đạo và cho ý kiến.
Có lần ông nói với tôi về vấn đề dân chủ ở cơ sở: Vấn đề dân chủ cơ sở là vấn đề rất lớn, lấy dân làm gốc như Bác Hồ dạy. Nhưng hiện nay đi vào cuộc sống thì còn nhiều vấn đề lắm. Tôi nói: Chủ trương của Trung ương về thực hiện dân chủ ở cơ sở do Tổng Bí thư trực tiếp chỉ đạo thực sự có tác dụng trong việc đoàn kết ở nông thôn và giữ vững ổn định chính trị. Bất ngờ, ông đập mạnh vào đùi tôi và hỏi: “Thế cậu có biết hiện nay ai là người đang bị mất tự do nhất không”. Tôi ngần ngại chưa kịp trả lời, ông lại đấm vào lưng tôi: “Tớ đây, tớ đang bị mất tự do lắm. Chính các cậu đang bao vây không cho tớ được tự do phải không?”. Rồi ông cười khà khà…
Phong cách dân chủ, quyết đoán
Tổng Bí thư Đỗ Mười tiếp Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh Đặng Duy Báu (người ở giữa) tại phòng làm việc ở Hà Nội năm 1996
Ngoài những lần làm việc tập thể khi ông vào thăm, hay Ban Thường vụ ra duyệt Đại hội (Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIII) thì có ba lần làm việc mà tôi nhớ nhất về phong cách của ông.
Một lần ông triệu tập toàn Ban Thường vụ Tỉnh ủy (khoá XIII) ra Hà Nội làm việc với Thường trực Ban Bí thư do ông chủ trì để nghe về một vấn đề thuộc nội bộ. Ông đặt vấn đề xong yêu cầu tất cả 13 đồng chí Thường vụ đều có ý kiến, ông bình tĩnh lắng nghe, chỗ nào chưa rõ ông hỏi lại và yêu cầu đồng chí nào cũng cởi mở, nói hết tâm tư cũng như ý kiến đề xuất của mình.
Sau khi nghe một cách chăm chú và rất tập trung, ông chỉ nói ngắn gọn: "Hoan nghênh tinh thần thẳng thắn của các đồng chí. Tôi rất mừng Hà Tĩnh có được một Ban Thường vụ như thế này, vừa có trình độ, vừa có ý thức và tinh thần trách nhiệm rất cao. Tôi sẽ báo cáo lại cuộc làm việc này với Bộ Chính trị. Tôi mong các đồng chí đoàn kết, Hà Tĩnh còn nghèo, lãnh đạo mà vì cá nhân, chia rẽ nội bộ là có tội với dân. Tôi tin các đồng chí sẽ đoàn kết để cùng nhau góp sức đưa tỉnh nhà có bước phát triển mới."
Tôi không ngờ sau cuộc họp đó, một thời gian ngắn, Bộ Chính trị đã có quyết định điều động đồng chí Bí thư Tỉnh ủy ra Trung ương. Ở một cuộc họp cốt cán toàn quốc của Đảng, đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười đã biểu dương tinh thần thắng thắn, đầy trách nhiệm của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Hà Tĩnh trước hội nghị.
Một lần khác, tôi và anh Nguyễn Huy Thông, Phó Bí thư Thường trực ra chúc tết. Chúng tôi chỉ mang mấy quả cam bù Hương Sơn gọi là quà đặc sản chúc tết Tổng Bí thư. Đến Văn phòng Trung ương Đảng, các đồng chí bảo anh Mười dặn không tiếp ai, nếu có gì các đồng chí gửi đây chúng tôi sẽ báo lại anh Mười. Tôi nói với đồng chí Phó Văn phòng là chúng tôi thay mặt Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh ra gặp đồng chí Tổng Bí thư để chúc mừng năm mới, mong đồng chí báo lại với Tổng Bí thư cho chúng tôi được gặp trực tiếp. Sau khi các anh vào báo thì Tổng Bí thư cho mời chúng tôi vào.
Tại phòng làm việc của Tổng Bí thư, sau khi nghe tôi báo cáo sơ bộ tình hình của tỉnh và thay mặt Đảng bộ, nhân dân Hà Tĩnh chúc tết, ông say sưa và cởi mở nói về truyền thống của dân tộc ta về ngày tết, nhưng chỉ tội là một số lợi dụng chúc tết để mưu cầu việc này việc nọ. Rồi ông nhờ chúng tôi gửi lời chúc mừng năm mới tới cán bộ, đảng viên và nhân dân Hà Tĩnh. Ra về ông còn vỗ vai tôi nói: "Tình hình tốt rồi chứ, nhớ cùng nhau đoàn kết mà làm việc, Trung ương tin tưởng các đồng chí!"
Đồng chí Đỗ Mười về thăm huyện Hương Khê trong một chuyến công tác tại Hà Tĩnh năm 1992 (Ảnh tư liệu)
Lần thứ ba sau khi ông đã nghỉ hưu. Lần này ông vào thăm không báo trước mà đến thẳng cơ quan Tỉnh ủy gặp tôi và ông yêu cầu tôi dẫn đi thăm các cơ sở, đặc biệt ông quan tâm đến nông trường và lâm trường quốc doanh.
Về làm việc với lãnh đạo tỉnh, ông say sưa nói về vấn đề này. Ông cho rằng đất đai là của toàn dân do Nhà nước quản lý, nhưng bây giờ quản lý kiểu này thì không ổn! Công nhân không có việc làm, đất thì bỏ hoang hoá, rừng thì bị lâm tặc chặt phá. Phải tổ chức lại các đồng chí ơi! Ông kêu lên như vậy và cuối cùng ông nói: "Các đồng chí nhớ nha, đất, rừng là của đất nước giao cho chúng ta quản lý. Cần phải tổ chức lại, phải quản lý thật tốt, để thế này thì nguy quá. Sau khi đi thực tế ở Hà Tĩnh và một số nơi nữa, tôi sẽ về báo cáo lại với Trung ương để có ý kiến kịp thời đổi mới trong chỉ đạo vấn đề này…"
Sau này, thỉnh thoảng ra Hà Nội họp, chúng tôi có dịp vào thăm ông, khi nào ông cũng nói Hà Tĩnh cần phải bứt phá lên, ông dặn dò phải chăm lo đoàn kết và thực sự dân chủ.
Hôm nay được tin ông qua đời, dẫu biết bấy lâu nay ông đã yếu đi, nhưng sao khi nghe tin ông qua đời vẫn thấy quá bất ngờ và có cảm xúc lạ lùng, như mất đi người cha, người anh thân tình trong cuộc đời. Đảng ta và nhân dân ta vô cùng thương tiếc tiễn biệt một chiến sĩ cách mạng trung kiên, người có công đóng góp to lớn cho cách mạng Việt Nam, người đồng chí yêu quý của Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh, một tấm gương sáng mẫu mực, đồng chí Đỗ Mười của chúng ta!
