Những ngư dân “đi giật lùi” ở miền biển Hà Tĩnh

Tiến Dũng • 08:31 21/03/2022

Tôi tên là Hoàng Công Đành (45 tuổi), sinh ra và lớn lên ở làng chài Nam Sơn, xã Thịnh Lộc (Lộc Hà). Từ nhỏ, tôi theo nghề truyền thống của ông cha và hiện là tổ trưởng tổ lưới rùng của xóm. 30 năm tham gia tổ đánh cá bằng lưới rùng gần bờ, ngày ngày, từ sáng sớm đến chiều muộn, tôi cùng bạn nghề thực hiện “vũ điệu” giật lùi trên bãi biển quê hương.

Tổ chúng tôi gồm 10 thành viên, bà con vẫn quen gọi là tổ lưới rùng chắt Đành. Tuy khác nhau về tuổi tác nhưng chúng tôi đều là những ngư dân khỏe mạnh, yêu lao động, có ý thức tập thể cao và liên kết với nhau bằng cách chung sức, chung vốn, chung niềm đam mê “đi giật lùi”.

Gọi là nghề “đi giật lùi” vì những người kéo lưới phải quấn đai quanh thắt lưng, đầu dây đai gắn vào dây thừng phía trên tấm lưới. Khi kéo, ngư dân bám chặt 2 tay vào dây lưới, mặt hướng ra biển, nghiêng người về phía sau, kéo giật lùi rê lưới từ biển vào bờ từng nhịp đều nhau theo con sóng.

Nghề lưới rùng không phải đối mặt nhiều với rủi ro, cũng chẳng cần đầu tư nhiều chi phí. Toàn tổ chỉ cần góp 20 triệu đồng là đủ để có 1 bộ đồ nghề làm được vài ba năm, bao gồm: 1 thuyền chèo tay; 1 tấm lưới cước có chiều cao 4,5m, dài hơn 1.500m; 6 - 8 cuộn dây thừng có tổng chiều dài khoảng 2 km; 10 bộ dây đai quấn quanh người; 10 đèn pin; 5 cọc tre...

Như thường lệ, hôm nay, tôi dậy từ 4 giờ sáng để chuẩn bị cho một ngày làm việc mới. Trước lúc có mặt tại điểm tập kết ngư cụ cùng bạn nghề, tôi phải nhanh chóng nạp năng lượng với món cơm cá kho để đảm bảo cho một ngày làm việc liên tục, đầy vất vả và khá nặng nhọc.

Vừa ra đến bãi cát, tất cả nhanh chóng vào việc, gấp rút chuẩn bị ngư cụ, tập kết đồ nghề. Từ việc đẩy thuyền ra mặt biển đến việc mang lưới, chuẩn bị dây thừng, mái chèo, sào đẩy, đèn pin... đều chỉ trong một loáng là xong. Thế là thuyền đã sẵn sàng cưỡi sóng ra khoảng 1/2 km để giăng lưới.

Lúc này, mặt biển đang được bao bọc bởi màn đêm dày đặc, đòi hỏi chúng tôi phải tập trung quan sát ánh đèn trên biển, đánh giá tình hình thủy triều, nhận định luồng cá... trước khi “xuất quân”. Đây là khâu rất quan trọng vì nó liên quan trực tiếp đến thành quả lao động. Nếu nhận định sai, có thể kéo lưới không, thậm chí còn gặp sự cố do vướng cồn cát cao, gặp bãi bùn ngầm dưới đáy biển.

Phân tích tình hình xong, tôi cùng 2 ngư dân giàu kinh nghiệm nhất ngồi trên con thuyền nhỏ lặng lẽ xuyên màn đêm, thả lưới theo hình vòng cung trên biển đã được định vị. Tôi phụ trách chèo thuyền, cầm lái, lựa chiều di chuyển thuận lợi để bạn nghề ra lưới. Chúng tôi phải làm việc liên tục, phối hợp thuần thục để thả lưới đúng vị trí, đảm bảo an toàn và nhanh nhất có thể.

40 phút sau, khi mặt biển vừa sáng cũng là lúc lưới đã ra xong, tôi đưa các bạn nghề cùng múi nối dây thừng vào bờ cho các thành viên trong tổ chia làm 2 tốp giữ 2 đầu bắt đầu kéo lưới vào, còn tôi quay thuyền trở ra kiểm tra lưới và nhanh chóng xử lý các vật cản lọt vào để tiết kiệm sức lực cho đồng đội.

Bằng kinh nghiệm, tôi biết rằng, tháng 2 âm lịch là thời điểm lý tưởng để đánh lưới rùng vì có nhiều ngày êm nước, cá nhiều và được nhiều loại hải sản ngon, có giá trị (nhất là cá đù, cá đục..). Tôi hy vọng, mẻ lưới đầu ngày hôm nay trĩu đầy cá bạc.

Khi ánh nắng ban mai bắt đầu chiếu rọi khắp mặt biển cũng là lúc mẻ lưới đầu tiên được kéo vào gần bờ. Neo vội con thuyền nhỏ, tôi gấp rút tham gia nhịp điệu giật lùi cùng bạn nghề. Đây cũng là thời khắc khó khăn nhất bởi càng vào gần bờ, lưới nhóm lại nên nặng hơn. Đó là chưa nói, sóng gần bờ cũng mạnh hơn. Lúc này, người kéo lưới chỉ có thể sục bán chân xuống cát, đi giật lùi theo từng con sóng.

Kinh nghiệm mấy chục năm trong nghề cộng với những cảm nhận về biển đã không đánh lừa tôi. Sau gần gần 2 tiếng kéo và thu gom, mẻ lưới đầu ngày, chúng tôi được 20 kg cá đù cỡ vừa, 4 kg cá đục, 3 kg mực và 140 kg các loại cá vặt khác như: cá trích, cá ve, cá sơn...

Số hải sản tươi ngon đầu ngày được các tiểu thương thu mua hết ngay khi mới vào bờ, số tiền thu về là 4,7 triệu đồng. Bước khởi đầu thuận lợi, châm vội điếu thuốc, nhấp ngụm nước chè xanh mang theo, tôi và các bạn nghề lại tiếp tục sửa soạn cho 1 mẻ lưới mới.

Nắng lên, mồ hôi hòa cùng sự mặn mòi của biển cả nhưng nhịp điệu đi giật lùi tiếp tục được chúng tôi thực hiện đều đặn, gấp rút. Vòng lưới được thu hẹp dần, không khí làm việc càng hối hả hơn, màu cá ánh bạc hiện lên khắp bờ biển trong niềm hân hoan của những người lao động.

Gần 10h trưa, mẻ lưới thứ 2 được đưa lên bờ, thu hoạch gần 5 tạ hải sản các loại. Dù khá mệt nhưng tất cả đều phải nhanh chóng thu gom, phân loại, bán ngay cho tiểu thương để họ kịp mang quà tặng của biển khơi đi khắp các chợ quê phục vụ nhu cầu cuộc sống. Mẻ lưới này chúng tôi thu về hơn 5 triệu đồng. Tất cả đều hoan hỉ, tin vào một ngày lao động bội thu.

Nhận định hôm nay gặp luồng cá tốt, tôi quyết định kéo lưới xuyên trưa. Và, những đôi chân trần tiếp tục bám chặt nền cát, liên tục những bước giật lùi. Những đôi tay chai sạn bám chặt dây thừng để thu lưới từng nấc. Những giọt mồ hôi lại thấm đẫm trên lưng áo bạc trắng màu muối biển...

Sau mẻ lưới thứ 3, chúng tôi tạm nghỉ, ăn vội bát mì tôm ngay tại bãi biển để tiếp tục bắt tay vào việc. Cứ khoảng 2,5 giờ đồng hồ lại có thêm một mẻ lưới mới lên bờ và thiên nhiên hào phóng đã không phụ công sức của những ngư dân yêu biển. Các mẻ lưới tiếp theo đều đầy ắp các loại hải sản tươi ngon, được thương lái ra tận nơi thu mua.

Cùng cất vang bài ca lao động, hôm nay, ngoài tổ của chúng tôi, còn có 8 lưới rùng khác của ngư dân xã Thịnh Lộc tham gia sản xuất. Vì vậy, dọc bãi biển dài 3 km từ Thạch Kim chạy ra giáp huyện Nghi Xuân ngập tràn không khí lao động phấn khởi, quang cảnh mua bán nhộn nhịp, vang vọng tiếng nói cười...

Hoàn thành mẻ lưới thứ 5 lúc mặt trời sắp gác núi, anh em chúng tôi gấp rút thu dọn ngư cụ, đẩy thuyền lên bờ kết thúc một ngày làm việc mệt nhọc nhưng cũng đầy niềm vui. Ngoài đồ nghề thì trên hành trình trở về, chúng tôi còn gánh thêm 170 kg cá nhỏ các loại để muối nước mắm, chia quà cho xóm làng, biếu anh em (một phần cũng vì cuối chiều nên tiểu thương không kịp đến mua hàng).

Sau một ngày làm việc cật lực, nhóm chúng tôi thu về gần 18 triệu đồng và 170 kg cá. Thành quả này được chia đều cho 10 thành viên, tính ra mỗi người được nhận hơn 2 triệu đồng (bao gồm cả cá mang về).

Trước lúc mọi người phấn khởi ra về, tôi không quên nhắc nhở, giao việc cụ thể cho các thành viên để sớm mai tiếp tục cuộc hành trình. Chúng tôi phải tranh thủ những ngày tháng 2 âm lịch, khi mẹ biển hào phóng, mang cho những người làm nghề “đi giật lùi” trên bờ biển những món quà quý giá nhất.