Trụ sở Tổ chức Thương mại thế giới ở Geneva, Thụy Sĩ. Ảnh: THX/TTXVN
Đây là lần đầu tiên WTO ra phán quyết trong một vụ phân xử tranh cãi liên quan đến an ninh quốc gia. Không chỉ vậy, nó được cho là sẽ ảnh hưởng tới các khiếu nại của Mỹ liên quan đến thuế nhập khẩu ô tô toàn cầu.
Ban giải quyết tranh chấp WTO cho rằng Nga có quyền viện dẫn lý do quan ngại về an ninh quốc gia để áp đặt các hạn chế đối với hoạt động trung chuyển hàng hóa của Ukraine qua đường bộ hoặc đường sắt. Lý do quan ngại về an ninh quốc gia là yếu tố giúp Nga giành được sự ủng hộ của WTO trong vụ tranh chấp lần này.
Theo WTO, nếu Nga áp đặt các hạn chế trong thời điểm quan hệ hai nước bình thường thì Ukraine sẽ được phân xử thắng kiện trong vụ tranh cãi này. Tuy nhiên, trong bối cảnh hai nước căng thẳng rõ rệt, Nga có quyền viện dẫn quan ngại về an ninh quốc gia để áp đặt hạn chế.
Năm 2016, Ukraine đã khiếu nại Nga lên WTO sau khi Moskva cấm đường bộ và đường sắt từ Ukraine nếu không đi qua Belarus, trong bối cảnh căng thẳng giữa hai nước gia tăng liên quan vấn đề sáp nhập bán đảo Crimea và xung đột ở miền Đông Ukraine. Kiev cho rằng những hạn chế này làm suy giảm mạnh thương mại của Ukraine với châu Á và khu vực Caucasus.
Sau khi WTO ra phán quyết trên, Bộ Kinh tế Nga tuyên bố phán quyết này cho thấy các lập luận của Kiev là vô căn cứ và vấn đề này có tầm quan trọng mang tính hệ thống đối với tổ chức thương mại thế giới.
Trong phán quyết, WTO cũng khẳng định tổ chức này có quyền xem xét các đòi hỏi liên quan an ninh quốc gia, qua đó bác bỏ lập luận của Mỹ cho rằng vấn đề an ninh quốc gia không thuộc thẩm quyền xem xét của WTO.
Phán quyết trên của WTO được cho là có thể ảnh hưởng đến các khiếu nại về thuế quan của Mỹ. Hồi tháng 7/2018, với lý do bảo vệ các lợi ích an ninh thiết yếu của Mỹ, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố áp thuế 25% và 10% lần lượt đối với thép và nhôm nhập khẩu từ một loạt quốc gia, trong đó có các nước trong Liên minh châu Âu (EU), Brazil, Canada, Trung Quốc và Mexico.
Các quốc gia liên quan đã áp thuế đáp trả Mỹ, đồng thời khẳng định động thái áp thuế của Mỹ chỉ thuần túy là bảo hộ thương mại và không liên quan đến an ninh quốc gia như Nhà Trắng tuyên bố. Tổng thống Trump hiện đang cân nhắc một cơ sở pháp lý tương tự để áp thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu trên toàn cầu, động thái mà WTO cảnh báo sẽ là một cú sốc kinh tế còn hơn cả chiến tranh thương mại Mỹ-Trung Quốc.
