Tình hình vùng Vịnh đang diễn biến phức tạp trước các động thái leo thang của Iran và Mỹ liên quan đến thỏa thuận quốc tế về vấn đề hạt nhân Iran năm 2015 (JCPOA). Theo thỏa thuận được ký giữa Iran và nhóm P5+1 (gồm 5 thành viên thường trực HĐBA LHQ cộng thêm Đức), nước này sẽ hạn chế các hoạt động làm giàu uranium để đổi lấy việc gỡ bỏ các lệnh cấm vận quốc tế. Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi năm 2018 rút khỏi JCPOA và khôi phục nhiều cấm vận nhằm vào Iran, đặc biệt là về dầu mỏ.
Trong bài phát biểu được trực tiếp trên truyền hình ngày 8.5, Tổng thống Iran Hassan Rouhani hôm qua bất ngờ ra “tối hậu thư” cho những bên của thỏa thuận. Theo đó, những nước này có thời hạn 60 ngày để thực hiện cam kết bảo vệ ngành dầu mỏ và tài chính của Iran trước lệnh cấm vận của Mỹ. Nếu không, Iran sẽ “thu hẹp” việc thực hiện các cam kết trong JCPOA, cụ thể là sẽ tăng mức độ làm giàu uranium. Trước đó, các quan chức Iran đã cảnh báo sẽ phong tỏa eo biển Hormuz, tuyến hàng hải quan trọng của thế giới, để trả đũa các động thái của Mỹ.
Ngoài những tuyên bố cứng rắn, diễn biến trên thực địa cũng gây lo ngại khi Mỹ triển khai lực lượng hùng hậu đến khu vực xung quanh Iran để ứng phó “những dấu hiệu đáng lo ngại”. Theo Reuters, hiện nhóm tác chiến tàu sân bay USS Abraham Lincoln đang trên đường đến Trung Đông, còn không quân Mỹ thông báo triển khai phi đội oanh tạc cơ B-52 đến khu vực. Về phần mình, Vệ binh Cách mạng Hồi giáo được cho là đang điều động nhiều tên lửa đến khu vực bờ biển hướng ra eo biển Hormuz. Theo trang Axios, trước đó Israel cung cấp thông tin tình báo nói Iran “đang âm mưu tấn công” nhắm vào lực lượng Mỹ và đồng minh tại vùng Vịnh. Đáp lại, giới chức Iran chỉ trích “đòn tâm lý chiến vụng về” của Washington, đồng thời cho biết quân đội nước này đã theo dõi hoạt động của nhóm tàu sân bay USS Abraham Lincoln từ hơn 20 ngày trước.
Giữa lúc tình hình diễn biến căng thẳng, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm 7.5 bất ngờ hủy chuyến công du Đức để tức tốc đến Iraq. Ban đầu, điểm đến của ông Pompeo được giữ bí mật hoàn toàn nhưng đến sáng qua, Bộ Ngoại giao Mỹ cho hay ông đã đến Baghdad để thảo luận với Tổng thống Iraq Barham Saleh lẫn Thủ tướng Adel Abdel Mahdi. Ngày 8.5, ngoại trưởng Mỹ cho hay đã nhận được cam kết từ phía Iraq về bảo vệ các lợi ích của Mỹ trên lãnh thổ nước này “trước nguy cơ từ Iran”. CNN dẫn lời ông cho biết thêm: “Chúng ta sẽ chờ xem Iran sẽ làm gì tiếp theo” còn một quan chức Nhà Trắng tuyên bố sẽ sớm công bố thêm các biện pháp trừng phạt mới.
Cũng trong hôm qua, các nước còn lại trong nhóm P5+1 đồng loạt bày tỏ lo ngại và kêu gọi nỗ lực duy trì thỏa thuận JCPOA. Đài DW dẫn thông cáo từ Bộ Ngoại giao Đức khẳng định nước này sẽ hoàn toàn thực thi cam kết nếu Iran làm điều tương tự. Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Florence Parly cảnh báo cấm vận sẽ được khôi phục trong trường hợp Tehran vi phạm thỏa thuận. Trong khi đó, Nga chỉ trích “những áp lực vô lý” đã buộc Iran quay lưng lại với cam kết còn Trung Quốc “cực lực phản đối” các biện pháp trừng phạt đơn phương của Mỹ.
