Mấy năm nay, hồng vuông Đông Lộ mất mùa, thu hoạch chỉ được một nửa năm trước.
Gia đình ông Nguyễn Hữu Lai (SN 1929, thôn Bàu Láng, xã Thạch Đài, huyện Thạch Hà) có 12 cây hồng cổ thụ 50 – 70 năm, có cây trên cả trăm năm. Trong số này, có tới 11 cây là chuẩn giống hồng vuông Đông Lộ. Đây là một trong những hộ dân trồng nhiều nhất loại quả đặc sản này tại xã Thạch Đài – nơi nổi tiếng với giống hồng vuông Đông Lộ.
Theo ông Lai, vào những mùa trước, các cây hồng đều trĩu quả, thương lái tới tận vườn thu mua cả cây với giá chừng 12.000 – 13.000 đồng/kg, tính ra thu hoạch được 13 – 14 triệu đồng/vụ. Tuy nhiên, mấy năm nay, cây cho quả ít hơn hẳn, tính ra chỉ bằng được một nửa của năm ngoái.
Hồng Đông Lộ có hình vuông, vỏ màu xanh, khi chín quả ngả màu vàng.
Cách đó không xa, gia đình ông Đặng Đình Kỳ (SN 1940, thôn Bàu Láng, xã Thạch Đài) có 6 cây hồng lâu năm (4 cây hồng vuông, 2 cây hồng trứng) năm nay cũng cho thu hoạch không đáng là bao.
Theo tìm hiểu, không chỉ có các cây hồng vuông Đông Lộ của hộ ông Lai và ông Kỳ cho ít quả mà tất cả cây hồng trong thôn Bàu Láng đều như vậy. Nguyên nhân là do năm nay thời tiết nắng nóng kéo dài, ảnh hưởng lớn tới khả năng ra hoa đậu quả của cây.
Cây hồng vuông Đông Lộ ở xã Thạch Đài đều đã hàng chục năm.
Bí thư thôn Bàu Láng Nguyễn Văn Lý cho biết: Thôn có 180 hộ thì hiện chỉ có chừng 50 hộ còn trồng giống hồng Đông Lộ trong vườn nhà. Trung bình mỗi nhà có từ 1 – 2 cây, còn từ 5 cây trở lên thì chỉ có khoảng 6 – 7 hộ.
“Chục năm trở về trước, gần như nhà nào trong thôn cũng trồng hồng vuông Đông Lộ. Cây hồng từng mang lại hiệu quả kinh tế cao cho các gia đình nhưng nay đang dần vắng bóng trên thị trường hoa quả. Nhiều năm hồng mất mùa, người dân chỉ dành quả để ăn, để biếu chứ không có bán cho thương lái” - Bí thư thôn Bàu Láng chia sẻ.
Theo ông Nguyễn Văn Lý, xã Thạch Đài có một số thôn trồng hồng nhưng thôn Bàu Láng mới là vùng đất chính gốc của giống hồng quý này. Tuy nhiên, các cây hồng trong thôn hiện nay đều là cây cổ thụ. Do đã lâu năm nên cây hồng ngày càng già đi, ít nhiều ảnh hưởng tới năng suất, chất lượng quả.
Nhiều năm nay, không có cây hồng nào được trồng mới, thay thế các cây già cỗi.
Lý giải về việc lâu nay không có hộ nào trồng thêm cây hồng mới, Bí thư thôn Bàu Láng cho biết: Đây là loại cây có thân lớn, tán rộng, chiếm diện tích lớn trong vườn nên khi trồng hồng thì khó trồng thêm cây khác.
Bên cạnh đó, hiệu quả kinh tế từ giống cây đặc sản này mang lại hiện cũng không lớn, mùa được mùa mất, giá cũng không quá cao. Hồng cũng thường chín vào dịp tháng 8 âm lịch, hay gặp mùa mưa bão nên dễ bị gió quật đổ gãy cây, rụng trái.
Vì vậy, các hộ dân nơi đây không có ý định mở rộng diện tích trồng hay thay thế các cây hồng đã già cỗi. Một số người giữ lại cây hồng cổ thụ với mong muốn tạo bóng mát và lưu giữ kỷ niệm của cha ông để lại.
Cây hồng có tán rộng, chiếm diện tích khá lớn trong vườn của người dân.
Trong khi người dân một số vùng ở Hà Tĩnh đã tới Thạch Đài lấy giống hồng vuông Đông Lộ về trồng và cũng cho thu hoạch khá tốt thì tại nơi chính gốc của loại quả đặc sản này lại đang mất dần vị thế.
Chị Nguyễn Thị Hương – một thương lái buôn bán hoa quả ở chợ Hà Tĩnh cho biết, thời gian qua, có nhập hồng vuông Đông Lộ về sạp để bán nhưng hàng không có nhiều và cũng chủ yếu từ vùng trà sơn Can Lộc hoặc vùng khác, chứ chính gốc từ Thạch Đài thì rất hiếm.
Để có cây hồng non, người dân chỉ cần chắn nhẹ vào rễ cây hồng cổ thụ, thời gian sau sẽ có cây mới mọc lên.
Theo chị Hương, so với hồng Đà Lạt thì giá của hồng vuông Đông Lộ không chênh quá nhiều nhưng khi mua, người tiêu dùng rất thích chọn hồng Thạch Đài nên mặt hàng này dễ tiêu thụ.
Phó Chủ tịch UBND xã Thạch Đài Dương Văn Hải thừa nhận, thực tế hồng vuông Đông Lộ của địa phương đang dần bị mai một. Hiện nay, xã đang phối với các đơn vị ở Trung ương triển khai dự án phục hồi loại quả đặc sản này.
“Từ các cây hồng bản địa, chúng tôi đã tìm hiểu, nhân giống ra 3.000 cây con và hiện đang ở vườn ươm tại tỉnh Phú Thọ. Trong thời gian tới, sẽ đưa về địa phương để chuyển giao cho 5 hộ dân trồng tập trung theo mô hình. Sau 3 - 5 năm, cây sẽ cho quả. Nếu việc này thành công sẽ góp phần mở ra hướng đi mới trong sản xuất đối với cây bản địa có giá trị kinh tế” - Phó Chủ tịch UBND xã Thạch Đài Dương Văn Hải cho biết.
Hồng Đông Lộ có hình vuông, vỏ màu xanh, khi chín quả ngả màu vàng, vị vừa giòn ngọt, vừa thơm. Hồng chín đúng độ thường vào tháng 8 âm lịch, lúc này quả chuyển dần từ màu xanh sang vàng nhạt. Buổi sáng hoặc buổi chiều mát là thời điểm hái hồng tốt nhất để giữ được hương vị đặc trưng. Sau khi hái, hồng được rửa bằng nước sạch rồi ngâm để cho chất lượng quả tốt và ngon nhất. |
